Mahabharata - Book 04

Please click the [↭] button located at the bottom-right of your screen to toggle similarity map.

Book 04 – Chapter 008

BORI CE: 04-008-001

वैशंपायन उवाच
ततः केशान्समुत्क्षिप्य वेल्लिताग्राननिन्दितान्
जुगूह दक्षिणे पार्श्वे मृदूनसितलोचना

MN DUTT: 03-009-001

वैशम्पायन उवाच ततः केशान् समुत्क्षिप्य वेल्लिताग्राननिन्दितान्
कृष्णान्सूक्ष्मान्मृदुन्दीर्घान् समुद्ग्रथ्य शुचिस्मिता
जुगूहे दक्षिणे पार्श्वे मृदूनसितलोचना

M. N. Dutt: Vaishampayana said Then Draupadi, of pleasant smile and of dark eyes, bending her black; glossy, soft, long and fine tresses of crispy ends into a twisted braid, threw it on her right side and kept it concealed (under her cloth).

BORI CE: 04-008-002

वासश्च परिधायैकं कृष्णं सुमलिनं महत्
कृत्वा वेषं च सैरन्ध्र्याः कृष्णा व्यचरदार्तवत्

MN DUTT: 03-009-002

वासश्च परिधायैकं कृष्णा सुमलिनं महत्
कृत्वा वेषं च सैरन्ध्रयास्ततो व्यचरदार्तवत्
तां नराः परिघावन्ती स्त्रियश्च समुपाद्रवन्

M. N. Dutt: Having put on a very big dirty piece of cloth and dressed herself as a Sairandhri, Krishna began to ramble hither and thither like one in a miserable plight. All males and females came running to her wandering about.

BORI CE: 04-008-003

तां नराः परिधावन्तीं स्त्रियश्च समुपाद्रवन्
अपृच्छंश्चैव तां दृष्ट्वा का त्वं किं च चिकीर्षसि

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 04-008-004

सा तानुवाच राजेन्द्र सैरन्ध्र्यहमुपागता
कर्म चेच्छामि वै कर्तुं तस्य यो मां पुपुक्षति

MN DUTT: 03-009-003

अपृच्छंश्चैव तां दृष्ट्वा का त्वं किं च चिकीर्षसि
सा तानुवाच राजेन्द्र सैरर्थ्यहमिहागता
कर्म चेच्छामि वै कर्तुं तस्य यो मां युयुक्षति

M. N. Dutt: Beholding her they asked "who are you and what you want to do”? O king, she said to them "I am a Sairandhri; here have I come to do his work who will maintain me."

BORI CE: 04-008-005

तस्या रूपेण वेषेण श्लक्ष्णया च तथा गिरा
नाश्रद्दधत तां दासीमन्नहेतोरुपस्थिताम्

MN DUTT: 03-009-004

तस्या रूपेण वेषेण श्लक्ष्णया च तथा गिरा
न श्रद्दधत तां दासीमन्नहेतोरूपस्थिताम्

M. N. Dutt: The people, seeing her beauty and dress, hearing her voice so sweet, could not believe her to be in a position of a maid servant come in quest of livelihood.

BORI CE: 04-008-006

विराटस्य तु कैकेयी भार्या परमसंमता
अवलोकयन्ती ददृशे प्रासादाद्द्रुपदात्मजाम्

MN DUTT: 03-009-005

विराटस्य तु कैकेयी भार्या परमसम्मता
आलोकयन्ती ददृशे प्रासादाद् द्रुपदात्मजाम्

M. N. Dutt: While going abroad from the root of the palace Virata's beloved wife, the daughter of Kaikeyi, beheld the daughter of Drupada.

BORI CE: 04-008-007

सा समीक्ष्य तथारूपामनाथामेकवाससम्
समाहूयाब्रवीद्भद्रे का त्वं किं च चिकीर्षसि

MN DUTT: 03-009-006

सा समीक्ष्य तथारूपमनाथामेकवाससम्
समाहूयाब्रवीद् भद्रे का त्वं किं च चिकीर्षसि

M. N. Dutt: Beholding her thus plighted, unprotected and clad in a single piece of cloth, she (Virata's wife) addressed her saying “O gentle one, who are you and what you desire to do.”

BORI CE: 04-008-008

सा तामुवाच राजेन्द्र सैरन्ध्र्यहमुपागता
कर्म चेच्छाम्यहं कर्तुं तस्य यो मां पुपुक्षति

MN DUTT: 03-009-007

सा तामुवाच राजेन्द्र सैरन्ध्यहमुपागता
कर्म चेच्छाम्यहं कर्तुं तस्य यो मां युयुक्षति

M. N. Dutt: O king, she said to her “I am a Sairandhri, I desire to do his work who will maintain me.'

BORI CE: 04-008-009

सुदेष्णोवाच
नैवंरूपा भवन्त्येवं यथा वदसि भामिनि
प्रेषयन्ति च वै दासीर्दासांश्चैवंविधान्बहून्

MN DUTT: 03-009-008

सुदेष्णोवाच नैवंरूपा भवन्त्येव यथा वदसि भामिनि
प्रेषयन्तीव वै दासीर्दासांश्च विविधान् बहून्

M. N. Dutt: Sudeshna said It cannot be so as you say, O beautiful one, (but on the contrary) it seems you can appoint numerous servants both male and female.

BORI CE: 04-008-010

गूढगुल्फा संहतोरुस्त्रिगम्भीरा षडुन्नता
रक्ता पञ्चसु रक्तेषु हंसगद्गदभाषिणी

MN DUTT: 03-009-009

नोच्चगुल्फा संहतोरुस्त्रिगम्भीरा षडुन्नता
रक्ता पञ्चसु रक्तेषु हंसगद्गदभाषिणी

M. N. Dutt: You are such a one as your heels are not high, thighs touch each other, deep are your intelligence, voice and navel, highly developed are your soles, palms, tongue, upper and neither lips and your voice is as sweet as that of a swan.

BORI CE: 04-008-011

सुकेशी सुस्तनी श्यामा पीनश्रोणिपयोधरा
तेन तेनैव संपन्ना काश्मीरीव तुरंगमा

MN DUTT: 03-009-010

सुकेशी सुस्तनी श्यामा पीनश्रोणिपयोधरा
तेन तेनैव सम्पन्ना काश्मीरीव तुरङ्गमी

M. N. Dutt: You are one of beautiful tresses, good breasts and possessed of high graces; and plump are your buttock and breasts. Being furnished with all these beautiful signs, you appear like a Kashmirean woman.

BORI CE: 04-008-012

स्वरालपक्ष्मनयना बिम्बोष्ठी तनुमध्यमा
कम्बुग्रीवा गूढसिरा पूर्णचन्द्रनिभानना

MN DUTT: 03-009-011

अरालपक्ष्मनयना बिम्बोष्ठी तनुमध्यमा
कम्बुग्रीवा गूढशिरा पूर्णचन्द्रनिभानना

M. N. Dutt: You are one with eyes having its line of hairs gracefully bent, lips scarlet as Bimba, waist slender, neck having the lines like those on the conch, veins scarcely visible and countenance like the full moon.

Corresponding verse not found in BORI CE

MN DUTT: 03-009-012

शारदोत्पलपत्राक्ष्या शारदोत्पलगन्धया
शारदोत्पलसेविन्या रूपेण सदृशी श्रिया

BORI CE: 04-008-013

का त्वं ब्रूहि यथा भद्रे नासि दासी कथंचन
यक्षी वा यदि वा देवी गन्धर्वी यदि वाप्सराः

BORI CE: 04-008-014

अलम्बुसा मिश्रकेशी पुण्डरीकाथ मालिनी
इन्द्राणी वारुणी वा त्वं त्वष्टुर्धातुः प्रजापतेः
देव्यो देवेषु विख्यातास्तासां त्वं कतमा शुभे

MN DUTT: 03-009-012

MN DUTT: 03-009-013

का त्वं ब्रूहि यथा भद्रे नासि दासी कथंचना यक्षी वा यदि वा देवी गन्धर्वी यदि वाप्सराः
देवकन्या भुजङ्गी वा नगरस्याथ देवता
विद्याधरी किन्नरी वा यदि वा रोहिणी स्वयम्
अलम्बुषा मिश्रकेशी पुण्डरीकाथ मालिनी
इन्द्राणि वारुणी वा त्वं त्वष्टुर्धातुः प्रजापतेः
देव्यो देवेषु विख्यातास्तासां त्वं कतमा शुभे

M. N. Dutt: In beauty you are Sri (goddess of beauty) herself with eyes resembling the petals of the autumnal lotus, with a person fragrant as the autumnal lotus chief, and seated on the autumnal lotus. O gentle one, tell me who you are; you cannot be a maid-servant; are you a Yakshi or a goddess, a Gandharvi or an Apsara (nymph)? are you the daughter of a celestials or female Naga? is a presiding deity of the city? Are you a Vidyadhari or a Kinnari or Rohini herself? Are you Alambusha or Mishrakeshi Pundarika or Malini or the queen of Indra or Varuna, or are you the wife of Vishvakarma or of the Prajapati himself? These goddesses are renowned in the regions of celestials; of these who are you, O beautiful one?

BORI CE: 04-008-015

द्रौपद्युवाच
नास्मि देवी न गन्धर्वी नासुरी न च राक्षसी
सैरन्ध्री तु भुजिष्यास्मि सत्यमेतद्ब्रवीमि ते

MN DUTT: 03-009-014

द्रौपद्युवाच नास्मि देवी न गन्धर्वी नासुरी न च राक्षसी
सैरन्ध्री तु भुजिष्यास्मि सत्यमेतद् ब्रवीमि ते

M. N. Dutt: or Draupadi said I am neither a goddess nor a Gandharvi nor an Asuri nor a Rakshasi; I am a maid-servant of the Sairandhiri class; I tell you this truth.

BORI CE: 04-008-016

केशाञ्जानाम्यहं कर्तुं पिंषे साधु विलेपनम्
ग्रथयिष्ये विचित्राश्च स्रजः परमशोभनाः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 04-008-017

आराधयं सत्यभामां कृष्णस्य महिषीं प्रियाम्
कृष्णां च भार्यां पाण्डूनां कुरूणामेकसुन्दरीम्

BORI CE: 04-008-018

तत्र तत्र चराम्येवं लभमाना सुशोभनम्
वासांसि यावच्च लभे तावत्तावद्रमे तथा

MN DUTT: 03-009-015

केशाञ्जानाम्यहं कर्तुं पिंधे साधु विलेपनम्
मल्लिकोत्पलपद्मानां चम्पकानां तथा शुभे
ग्रथयिष्ये विचित्राश्च स्रजः परमशोभनाः
आराधयं सत्यभामां कृष्णस्य महिषीं प्रियाम्
कृष्णां च भार्यां पाण्डूनां कुरूणामेकसुन्दरीम्
तत्र तत्र चराम्येवं लभमाना सुभोजनम्
वासांसि यावन्ति लभे तावत् तावद् रमे तथा

M. N. Dutt: I know how to dress the hair, pound (fragrant staff) to make unguents. O auspicious lady, I know also how to make beautiful and variegated garlands of Jasamines, lotuses, lilies and Champakas. Formerly served Satyabhama, the beloved queen of Krishna, and also Krishna the wife of the Pandavas, and the only beauty of the Kuru race. I serve in those places where I may get good food and clothes; as long as I get them I continue to serve.

BORI CE: 04-008-019

मालिनीत्येव मे नाम स्वयं देवी चकार सा
साहमभ्यागता देवि सुदेष्णे त्वन्निवेशनम्

MN DUTT: 03-009-016

मालिनीत्येव मे नाम स्वयं देवी चकार सा
साहमद्यागता देवि सुदेष्णे त्वन्निवेशनम्

M. N. Dutt: Draupadi herself called me by name Malini, O lady Sudeshna, I, her serving maid, have come to your house today.

BORI CE: 04-008-020

सुदेष्णोवाच
मूर्ध्नि त्वां वासयेयं वै संशयो मे न विद्यते
नो चेदिह तु राजा त्वां गच्छेत्सर्वेण चेतसा

MN DUTT: 03-009-017

सुदेष्णोवाच मूर्ध्नि त्वां वासयेयं वै संशयो मे न विद्यते
न चेदिच्छति राजा त्वां गच्छेत् सर्वेण चेतसा

M. N. Dutt: Sudeshna said I can place you on my head, and there is no doubt in that, provided that the king does not desire you and be not captivated with his whole heart.

BORI CE: 04-008-021

स्त्रियो राजकुले पश्य याश्चेमा मम वेश्मनि
प्रसक्तास्त्वां निरीक्षन्ते पुमांसं कं न मोहयेः

MN DUTT: 03-009-018

स्त्रियो राजकुले याश्च याश्चेमा मम वेश्मनि
प्रसक्तास्त्वां निरीक्षन्ते पुमांसं कं न मोहयेः

M. N. Dutt: Charmed by your beauty even the females of the royal house hold and as well as those in my own seraglio are gazing at you. What male person is there whom you will not captivate?

BORI CE: 04-008-022

वृक्षांश्चावस्थितान्पश्य य इमे मम वेश्मनि
तेऽपि त्वां संनमन्तीव पुमांसं कं न मोहयेः

MN DUTT: 03-009-019

वृक्षांश्चावस्थितान् पश्य य इमे मम वेश्मनि
तेऽपि त्वां संनमन्तीव पुमांसं कं न मोहयेः

M. N. Dutt: Look again, even the very trees that stand in my palace seem to bend low as if by way of paying homage to you, what male person is there that will not be attracted by you?

BORI CE: 04-008-023

राजा विराटः सुश्रोणि दृष्ट्वा वपुरमानुषम्
विहाय मां वरारोहे त्वां गच्छेत्सर्वचेतसा

MN DUTT: 03-009-020

राजा विराटः सुश्रोणि दृष्ट्वा वपुरमानुषम्
विहाय मां वरारोहे गच्छेत् सर्वेण चेतसा

M. N. Dutt: O you of well-shaped hips; o you girl of surpassing beauty, beholding your superhuman form, king Virata, will surely forsake me and will turn to you with his whole heart.

BORI CE: 04-008-024

यं हि त्वमनवद्याङ्गि नरमायतलोचने
प्रसक्तमभिवीक्षेथाः स कामवशगो भवेत्

MN DUTT: 03-009-021

यं हि त्वमनवद्याङ्गि तरलायतलोचने
प्रसक्तमभिवीक्षेथाः स कामवशगो भवेत्

M. N. Dutt: O you of expanded eyes, of nimble glances, the person, on whom you endued with faultless limbs, will cast a look with desire, will surely fall a victim to the God of Love.

BORI CE: 04-008-025

यश्च त्वां सततं पश्येत्पुरुषश्चारुहासिनि
एवं सर्वानवद्याङ्गि स चानङ्गवशो भवेत्

MN DUTT: 03-009-022

यश्च त्वां सततं पश्येत् पुरुषश्चारुहासिनि
एवं सर्वानवद्याङ्गि स चानङ्गवशो भवेत्

M. N. Dutt: 0 you of sweet smiles, O you of perfectly faultless form, the man who will behold you often and often will surely be subject to that formless deity.

Corresponding verse not found in BORI CE

MN DUTT: 03-009-023

अध्यारोहेद् यथा वृक्षान् वधायैवात्मनो नरः
राजवेश्मनि ते सुभ्रु गृहे तु स्यात् तथा मम

M. N. Dutt: As a person climbs up a tree for his own destruction, so, O you of graceful eyebrows, your stay in this royal house-hold will bring out the same result to me.

BORI CE: 04-008-026

यथा कर्कटकी गर्भमाधत्ते मृत्युमात्मनः
तथाविधमहं मन्ये वासं तव शुचिस्मिते

MN DUTT: 03-009-024

यथा च कर्कटी गर्भमाधत्ते मृत्युमात्मनः :1 तथाविधमहं मन्ये वासं तव शुचिस्मिते

M. N. Dutt: As a crab conceives for her own death so. O you of pleasant smiles, my desire for your stay here will surely be ruinous to me.

BORI CE: 04-008-027

द्रौपद्युवाच
नास्मि लभ्या विराटेन न चान्येन कथंचन
गन्धर्वाः पतयो मह्यं युवानः पञ्च भामिनि

MN DUTT: 03-009-025

द्रौपद्युवाच नास्मि लभ्या विराटेन न चान्येन कदाचन
गन्धर्वाः पतयो मह्यं युवानः पञ्च भामिनि

M. N. Dutt: Draupadi said Neither by Virata nor by any other man I am to be won, O fair lady, for I have five youthful husbands who are all Gandharvas.

BORI CE: 04-008-028

पुत्रा गन्धर्वराजस्य महासत्त्वस्य कस्यचित्
रक्षन्ति ते च मां नित्यं दुःखाचारा तथा न्वहम्

MN DUTT: 03-009-026

पुत्रा गन्धर्वराजस्य महासत्त्वस्य कस्यचित्
रक्षन्ति ते च मां नित्यं दुःखाचारा तथा ह्यहम्

M. N. Dutt: They are the sons of certain Gandharva king of extra-ordinary strength; they always protect me. Also my mode of living is very hard.

BORI CE: 04-008-029

यो मे न दद्यादुच्छिष्टं न च पादौ प्रधावयेत्
प्रीयेयुस्तेन वासेन गन्धर्वाः पतयो मम

MN DUTT: 03-009-027

यो मे न दद्यादृच्छिष्टं न च पादौ प्रधावयेत्
प्रीणेरंस्तेन वासेन गन्धर्वाः पतयो मम

M. N. Dutt: My Gandharva husbands wish me to serve only such person as will not give me to eat food already partaken of by another or ask me to wash their feet.

BORI CE: 04-008-030

यो हि मां पुरुषो गृध्येद्यथान्याः प्राकृतस्त्रियः
तामेव स ततो रात्रिं प्रविशेदपरां तनुम्

MN DUTT: 03-009-028

यो हि मां पुरुषो गृद्ध्येद् यथान्याः प्राकृताः स्त्रियः
तामेव निवसेद् रात्रिं प्रविश्य च परां तनुम्

M. N. Dutt: The person who will desire me like any other woman, will surely encounter destruction that very night.

BORI CE: 04-008-031

न चाप्यहं चालयितुं शक्या केनचिदङ्गने
दुःखशीला हि गन्धर्वास्ते च मे बलवत्तराः

MN DUTT: 03-009-029

न चाप्यहं चालयितुं शक्या केनचिदङ्गने
दुःखशीला हि गन्धर्वास्ते च मे बलिनः प्रियाः

M. N. Dutt: O lady of sweet smiles, no one is able to decay me from the paths of rectitude; those beloved Gandharvas of exceeding prowess always protect me secretly.

BORI CE: 04-008-032

सुदेष्णोवाच
एवं त्वां वासयिष्यामि यथा त्वं नन्दिनीच्छसि
न च पादौ न चोच्छिष्टं स्प्रक्ष्यसि त्वं कथंचन

MN DUTT: 03-009-030

सुदेष्णोवाच प्रच्छन्नाश्चापि रक्षन्ति ते मां नित्यं शुचिस्मिते
एवं त्वां वासयिष्यामि यथा त्वं नन्दिनीच्छसि
न च पादौ न चोच्छिष्टं स्प्रक्ष्यसि त्वं कथंचन

M. N. Dutt: Sudeshna said O charming one, it being so, I will allow you a residence in my palace) according to your desire. You will never have to touch food partaken of by another nor even to wash another's feet.

BORI CE: 04-008-033

वैशंपायन उवाच
एवं कृष्णा विराटस्य भार्यया परिसान्त्विता
न चैनां वेद तत्रान्यस्तत्त्वेन जनमेजय

MN DUTT: 03-009-031

वैशम्पायन उवाच एवं कृष्णा विराटस्य भार्यया परिसान्त्विता
उवास नगरे तस्मिन् पतिधर्मवती सती
न चैनां वेद तत्रान्यस्तत्त्वेन जनमेजय

M. N. Dutt: Vaishampayana said Thus assured by the wife of Virata the chaste Krishna, devoted to her lords, began to live in that city. O Janamejaya, no one of that place could know who she really was.

Home | About | Back to Book 04 Contents | ← Chapter 7 | Chapter 9 →