Mahabharata - Book 14

Please click the [↭] button located at the bottom-right of your screen to toggle similarity map.

Book 14 – Chapter 024

BORI CE: 14-024-001

ब्राह्मण उवाच
अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
नारदस्य च संवादमृषेर्देवमतस्य च

MN DUTT: 09-192-001

ब्राह्मण उवाच अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
नातदस्य च संवादमृर्देवमतस्य च

M. N. Dutt: The Brahmana said Regarding it is cited the ancient discourse between Narada and the Rishi Devamata.

BORI CE: 14-024-002

देवमत उवाच
जन्तोः संजायमानस्य किं नु पूर्वं प्रवर्तते
प्राणोऽपानः समानो वा व्यानो वोदान एव च

MN DUTT: 09-192-002

देवमत उवाच जन्तोः संजायमानर्थं किं नु पूर्वं प्रवर्तते
प्राणोऽपान: समानो वा व्यानो वोदान एव च

M. N. Dutt: Devamata said What, indeed, comes first into existence, of a creature that takes birth? Is it Prana, or Apana, or Samana, or Vyana, or Udana?

BORI CE: 14-024-003

नारद उवाच
येनायं सृज्यते जन्तुस्ततोऽन्यः पूर्वमेति तम्
प्राणद्वंद्वं च विज्ञेयं तिर्यगं चोर्ध्वगं च यत्

MN DUTT: 09-192-003

नारद उवाच येनायं सृज्यते जन्तुस्ततोऽन्यः पूर्वमेति तम्
प्राणद्वन्द्वं हि विज्ञेयं तिर्यगूर्ध्वमधश्च यत्

M. N. Dutt: Narada said By whatever the creature is created, that first comes to him which is other. The vital airs are to be known as existing in pairs, viz., those which move transversely, upwards, and downwards.

BORI CE: 14-024-004

देवमत उवाच
केनायं सृज्यते जन्तुः कश्चान्यः पूर्वमेति तम्
प्राणद्वंद्वं च मे ब्रूहि तिर्यगूर्ध्वं च निश्चयात्

MN DUTT: 09-192-003

Corresponding verse not found in BORI CE

MN DUTT: 09-192-004

देवमत उवाच केनायं सृज्यते जन्तुः कश्चान्यः पूर्वमेति तम्
प्राणद्वन्द्वं च मे ब्रूहि तिर्यगूर्ध्वमधश्च यत्

M. N. Dutt: Devamata said-By whom is a creature produced? Who (amongst) them comes first? Tell me what the pairs are of the vital airs, which move transversely, upwards, and downwards.

BORI CE: 14-024-005

नारद उवाच
संकल्पाज्जायते हर्षः शब्दादपि च जायते
रसात्संजायते चापि रूपादपि च जायते

MN DUTT: 09-192-005

नारद उवाच संकल्पाज्जायते हर्षः शब्दादपि च जायते
रसात् संजायते चापि रूपादपि च जायते

M. N. Dutt: Narada said-From wish originates Pleasure. It also arise from sound. It arises also from taste; it arises too from colour.

Corresponding verse not found in BORI CE

MN DUTT: 09-192-006

शुक्राच्छोणितसंसृष्टात् पूर्वं प्राणः प्रवर्तते
प्राणेन विकृते शुक्ते ततोऽपानः प्रवर्तते

M. N. Dutt: From the semen, united with blood, first originates Prana. Upon the semen being modified by Prana, flows Apana.

BORI CE: 14-024-006

स्पर्शात्संजायते चापि गन्धादपि च जायते
एतद्रूपमुदानस्य हर्षो मिथुनसंभवः

MN DUTT: 09-192-007

शुक्रात् संजायते चापि रसादपि च जायते
एतद् रूपमुदानस्य हर्षो मिथुनमन्तरा

M. N. Dutt: Pleasure originates from the semen as well. It arises from taste also. This is the form (effect) of Udana. Pleasure is produced from union.

BORI CE: 14-024-007

कामात्संजायते शुक्रं कामात्संजायते रसः
समानव्यानजनिते सामान्ये शुक्रशोणिते

MN DUTT: 09-192-008

कामात् संजायते शुक्रं शुक्रात् संजायते रजः
समानव्यानजनिते सामान्ये शुक्रशोणिते
प्राणापानाविदं द्वन्द्वमवाक् चोर्ध्वं च गच्छतः
व्यान: समानश्चैवोभौ तिर्यग् द्वन्द्वत्वमुच्यते

M. N. Dutt: Semen is formed by desire. From desire is produced the menstrual flow. In the union of semen and blood, generated by Samana and Vyana, the pair that consists of Prana and Apana, enters, moving transversely and upwards. Vyana and Samana both form a pair which move transversely.

BORI CE: 14-024-008

शुक्राच्छोणितसंसृष्टात्पूर्वं प्राणः प्रवर्तते
प्राणेन विकृते शुक्रे ततोऽपानः प्रवर्तते

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 14-024-009

प्राणापानाविदं द्वंद्वमवाक्चोर्ध्वं च गच्छतः
व्यानः समानश्चैवोभौ तिर्यग्द्वंद्वत्वमुच्यते

MN DUTT: 09-192-008

BORI CE: 14-024-010

अग्निर्वै देवताः सर्वा इति वेदस्य शासनम्
संजायते ब्राह्मणेषु ज्ञानं बुद्धिसमन्वितम्

MN DUTT: 09-192-009

अग्नि देवताः सर्वा इति देवस्य शासनम्
संजायते ब्राह्मणस्य ज्ञानं बुद्धिसमन्वितम्

M. N. Dutt: Agni (fire) is all the celestials. This is the teaching of the Veda, The knowledge of Agni arises in a Brahmana, with intelligence,

BORI CE: 14-024-011

तस्य धूमस्तमोरूपं रजो भस्म सुरेतसः
सत्त्वं संजायते तस्य यत्र प्रक्षिप्यते हविः

MN DUTT: 09-192-010

तस्य धूमस्तमो रूपं रजो भस्मसु तेजसः
सर्वं संजायते तस्य यत्र प्रक्षिप्यते हविः

M. N. Dutt: The smoke of that firc is of the form of Darkness. The quality that is known by the name of Passion is in it ashes. The quality of goodness originate from that portion of the fire into which the oblation is poured.

BORI CE: 14-024-012

आघारौ समानो व्यानश्च इति यज्ञविदो विदुः
प्राणापानावाज्यभागौ तयोर्मध्ये हुताशनः
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः

MN DUTT: 09-192-011

सत्त्वात् समानो व्यानश्च इति यज्ञविदो विदुः
प्राणापानावाज्यभागौ तयोर्मध्ये हुताशनः

M. N. Dutt: They who are conversant with sacrifices know that Samana and Vyana are from the quality of Goodness, Prana and Apana are portions of the oblation (of clarified butter). Between them is the Fire.

BORI CE: 14-024-013

निर्द्वंद्वमिति यत्त्वेतत्तन्मे निगदतः शृणु

MN DUTT: 09-192-012

एतद् रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः
निर्द्वन्द्वमिति यत् त्वेतत् तन्मे निगदतः शृणु

M. N. Dutt: That is the excellent form (or seat) of Udana, as the Brahmanas know. Listen as I say which is distinct from the pairs.

BORI CE: 14-024-014

अहोरात्रमिदं द्वंद्वं तयोर्मध्ये हुताशनः
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः

MN DUTT: 09-192-013

अहोरात्रमिदं द्वन्द्वं तयोर्मध्ये हुताशनः
एतद् रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः