Mahābhārata

BORI CE: 12-294-001

करालजनक उवाच
नानात्वैकत्वमित्युक्तं त्वयैतदृषिसत्तम
पश्यामि चाभिसंदिग्धमेतयोर्वै निदर्शनम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-002

तथाप्रबुद्धबुद्धाभ्यां बुध्यमानस्य चानघ
स्थूलबुद्ध्या न पश्यामि तत्त्वमेतन्न संशयः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-003

अक्षरक्षरयोरुक्तं त्वया यदपि कारणम्
तदप्यस्थिरबुद्धित्वात्प्रनष्टमिव मेऽनघ

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-004

तदेतच्छ्रोतुमिच्छामि नानात्वैकत्वदर्शनम्
बुद्धमप्रतिबुद्धं च बुध्यमानं च तत्त्वतः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-005

विद्याविद्ये च भगवन्नक्षरं क्षरमेव च
सांख्यं योगं च कार्त्स्न्येन पृथक्चैवापृथक्च ह

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-006

वसिष्ठ उवाच
हन्त ते संप्रवक्ष्यामि यदेतदनुपृच्छसि
योगकृत्यं महाराज पृथगेव शृणुष्व मे

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-007

योगकृत्यं तु योगानां ध्यानमेव परं बलम्
तच्चापि द्विविधं ध्यानमाहुर्वेदविदो जनाः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-008

एकाग्रता च मनसः प्राणायामस्तथैव च
प्राणायामस्तु सगुणो निर्गुणो मनसस्तथा

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-009

मूत्रोत्सर्गे पुरीषे च भोजने च नराधिप
त्रिकालं नाभियुञ्जीत शेषं युञ्जीत तत्परः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-010

इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेभ्यो निवर्त्य मनसा मुनिः
दशद्वादशभिर्वापि चतुर्विंशात्परं ततः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-011

तं चोदनाभिर्मतिमानात्मानं चोदयेदथ
तिष्ठन्तमजरं तं तु यत्तदुक्तं मनीषिभिः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-012

तैश्चात्मा सततं ज्ञेय इत्येवमनुशुश्रुम
द्रव्यं ह्यहीनमनसो नान्यथेति विनिश्चयः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-013

विमुक्तः सर्वसङ्गेभ्यो लघ्वाहारो जितेन्द्रियः
पूर्वरात्रे परे चैव धारयेत मनोऽऽत्मनि

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-014

स्थिरीकृत्येन्द्रियग्रामं मनसा मिथिलेश्वर
मनो बुद्ध्या स्थिरं कृत्वा पाषाण इव निश्चलः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-015

स्थाणुवच्चाप्यकम्पः स्याद्गिरिवच्चापि निश्चलः
बुधा विधिविधानज्ञास्तदा युक्तं प्रचक्षते

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-016

न शृणोति न चाघ्राति न रस्यति न पश्यति
न च स्पर्शं विजानाति न संकल्पयते मनः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-017

न चाभिमन्यते किंचिन्न च बुध्यति काष्ठवत्
तदा प्रकृतिमापन्नं युक्तमाहुर्मनीषिणः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-018

निवाते च यथा दीप्यन्दीपस्तद्वत्स दृश्यते
निरिङ्गश्चाचलश्चोर्ध्वं न तिर्यग्गतिमाप्नुयात्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-019

तदा तमनुपश्येत यस्मिन्दृष्टे तु कथ्यते
हृदयस्थोऽन्तरात्मेति ज्ञेयो ज्ञस्तात मद्विधैः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-020

विधूम इव सप्तार्चिरादित्य इव रश्मिमान्
वैद्युतोऽग्निरिवाकाशे दृश्यतेऽऽत्मा तथात्मनि

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-021

यं पश्यन्ति महात्मानो धृतिमन्तो मनीषिणः
ब्राह्मणा ब्रह्मयोनिष्ठा ह्ययोनिममृतात्मकम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-022

तदेवाहुरणुभ्योऽणु तन्महद्भ्यो महत्तरम्
तदन्तः सर्वभूतेषु ध्रुवं तिष्ठन्न दृश्यते

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-023

बुद्धिद्रव्येण दृश्येत मनोदीपेन लोककृत्
महतस्तमसस्तात पारे तिष्ठन्नतामसः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-024

स तमोनुद इत्युक्तस्तत्त्वज्ञैर्वेदपारगैः
विमलो वितमस्कश्च निर्लिङ्गोऽलिङ्गसंज्ञितः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-025

योगमेतद्धि योगानां मन्ये योगस्य लक्षणम्
एवं पश्यं प्रपश्यन्ति आत्मानमजरं परम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-026

योगदर्शनमेतावदुक्तं ते तत्त्वतो मया
सांख्यज्ञानं प्रवक्ष्यामि परिसंख्यानिदर्शनम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-027

अव्यक्तमाहुः प्रकृतिं परां प्रकृतिवादिनः
तस्मान्महत्समुत्पन्नं द्वितीयं राजसत्तम

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-028

अहंकारस्तु महतस्तृतीयमिति नः श्रुतम्
पञ्च भूतान्यहंकारादाहुः सांख्यानुदर्शिनः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-029

एताः प्रकृतयस्त्वष्टौ विकाराश्चापि षोडश
पञ्च चैव विशेषा वै तथा पञ्चेन्द्रियाणि च

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-030

एतावदेव तत्त्वानां सांख्यमाहुर्मनीषिणः
सांख्ये विधिविधानज्ञा नित्यं सांख्यपथे रताः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-031

यस्माद्यदभिजायेत तत्तत्रैव प्रलीयते
लीयन्ते प्रतिलोमानि सृज्यन्ते चान्तरात्मना

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-032

अनुलोमेन जायन्ते लीयन्ते प्रतिलोमतः
गुणा गुणेषु सततं सागरस्योर्मयो यथा

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-033

सर्गप्रलय एतावान्प्रकृतेर्नृपसत्तम
एकत्वं प्रलये चास्य बहुत्वं च यदासृजत्
एवमेव च राजेन्द्र विज्ञेयं ज्ञेयचिन्तकैः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-034

अधिष्ठातारमव्यक्तमस्याप्येतन्निदर्शनम्
एकत्वं च बहुत्वं च प्रकृतेरनु तत्त्ववान्
एकत्वं प्रलये चास्य बहुत्वं च प्रवर्तनात्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-035

बहुधात्मा प्रकुर्वीत प्रकृतिं प्रसवात्मिकाम्
तच्च क्षेत्रं महानात्मा पञ्चविंशोऽधितिष्ठति

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-036

अधिष्ठातेति राजेन्द्र प्रोच्यते यतिसत्तमैः
अधिष्ठानादधिष्ठाता क्षेत्राणामिति नः श्रुतम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-037

क्षेत्रं जानाति चाव्यक्तं क्षेत्रज्ञ इति चोच्यते
अव्यक्तिके पुरे शेते पुरुषश्चेति कथ्यते

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-038

अन्यदेव च क्षेत्रं स्यादन्यः क्षेत्रज्ञ उच्यते
क्षेत्रमव्यक्तमित्युक्तं ज्ञाता वै पञ्चविंशकः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-039

अन्यदेव च ज्ञानं स्यादन्यज्ज्ञेयं तदुच्यते
ज्ञानमव्यक्तमित्युक्तं ज्ञेयो वै पञ्चविंशकः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-040

अव्यक्तं क्षेत्रमित्युक्तं तथा सत्त्वं तथेश्वरम्
अनीश्वरमतत्त्वं च तत्त्वं तत्पञ्चविंशकम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-041

सांख्यदर्शनमेतावत्परिसंख्यानदर्शनम्
सांख्यं प्रकुरुते चैव प्रकृतिं च प्रचक्षते

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-042

तत्त्वानि च चतुर्विंशत्परिसंख्याय तत्त्वतः
सांख्याः सह प्रकृत्या तु निस्तत्त्वः पञ्चविंशकः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-043

पञ्चविंशोऽप्रबुद्धात्मा बुध्यमान इति स्मृतः
यदा तु बुध्यतेऽऽत्मानं तदा भवति केवलः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-044

सम्यग्दर्शनमेतावद्भाषितं तव तत्त्वतः
एवमेतद्विजानन्तः साम्यतां प्रतियान्त्युत

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-045

सम्यङ्निदर्शनं नाम प्रत्यक्षं प्रकृतेस्तथा
गुणतत्त्वान्यथैतानि निर्गुणोऽन्यस्तथा भवेत्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-046

न त्वेवं वर्तमानानामावृत्तिर्विद्यते पुनः
विद्यतेऽक्षरभावत्वादपरस्परमव्ययम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-047

पश्येरन्नेकमतयो न सम्यक्तेषु दर्शनम्
तेऽव्यक्तं प्रतिपद्यन्ते पुनः पुनररिंदम

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-048

सर्वमेतद्विजानन्तो न सर्वस्य प्रबोधनात्
व्यक्तीभूता भविष्यन्ति व्यक्तस्य वशवर्तिनः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-294-049

सर्वमव्यक्तमित्युक्तमसर्वः पञ्चविंशकः
य एनमभिजानन्ति न भयं तेषु विद्यते

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.