Mahābhārata

BORI CE: 12-296-001

वसिष्ठ उवाच
अप्रबुद्धमथाव्यक्तमिमं गुणविधिं शृणु
गुणान्धारयते ह्येषा सृजत्याक्षिपते तथा

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-002

अजस्रं त्विह क्रीडार्थं विकुर्वन्ती नराधिप
आत्मानं बहुधा कृत्वा तान्येव च विचक्षते

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-003

एतदेवं विकुर्वाणां बुध्यमानो न बुध्यते
अव्यक्तबोधनाच्चैव बुध्यमानं वदन्त्यपि

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-004

न त्वेव बुध्यतेऽव्यक्तं सगुणं वाथ निर्गुणम्
कदाचित्त्वेव खल्वेतदाहुरप्रतिबुद्धकम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-005

बुध्यते यदि वाव्यक्तमेतद्वै पञ्चविंशकम्
बुध्यमानो भवत्येष सङ्गात्मक इति श्रुतिः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-006

अनेनाप्रतिबुद्धेति वदन्त्यव्यक्तमच्युतम्
अव्यक्तबोधनाच्चैव बुध्यमानं वदन्त्युत

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-007

पञ्चविंशं महात्मानं न चासावपि बुध्यते
षड्विंशं विमलं बुद्धमप्रमेयं सनातनम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-008

सततं पञ्चविंशं च चतुर्विंशं च बुध्यते
दृश्यादृश्ये ह्यनुगतमुभावेव महाद्युती

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-009

अव्यक्तं न तु तद्ब्रह्म बुध्यते तात केवलम्
केवलं पञ्चविंशं च चतुर्विंशं न पश्यति

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-010

बुध्यमानो यदात्मानमन्योऽहमिति मन्यते
तदा प्रकृतिमानेष भवत्यव्यक्तलोचनः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-011

बुध्यते च परां बुद्धिं विशुद्धाममलां यदा
षड्विंशो राजशार्दूल तदा बुद्धत्वमाव्रजेत्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-012

ततस्त्यजति सोऽव्यक्तं सर्गप्रलयधर्मिणम्
निर्गुणः प्रकृतिं वेद गुणयुक्तामचेतनाम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-013

ततः केवलधर्मासौ भवत्यव्यक्तदर्शनात्
केवलेन समागम्य विमुक्तोऽऽत्मानमाप्नुयात्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-014

एतत्तत्तत्त्वमित्याहुर्निस्तत्त्वमजरामरम्
तत्त्वसंश्रयणादेतत्तत्त्ववन्न च मानद
पञ्चविंशतितत्त्वानि प्रवदन्ति मनीषिणः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-015

न चैष तत्त्ववांस्तात निस्तत्त्वस्त्वेष बुद्धिमान्
एष मुञ्चति तत्त्वं हि क्षिप्रं बुद्धस्य लक्षणम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-016

षड्विंशोऽहमिति प्राज्ञो गृह्यमाणोऽजरामरः
केवलेन बलेनैव समतां यात्यसंशयम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-017

षड्विंशेन प्रबुद्धेन बुध्यमानोऽप्यबुद्धिमान्
एतन्नानात्वमित्युक्तं सांख्यश्रुतिनिदर्शनात्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-018

चेतनेन समेतस्य पञ्चविंशतिकस्य च
एकत्वं वै भवत्यस्य यदा बुद्ध्या न बुध्यते

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-019

बुध्यमानोऽप्रबुद्धेन समतां याति मैथिल
सङ्गधर्मा भवत्येष निःसङ्गात्मा नराधिप

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-020

निःसङ्गात्मानमासाद्य षड्विंशकमजं विदुः
विभुस्त्यजति चाव्यक्तं यदा त्वेतद्विबुध्यते
चतुर्विंशमगाधं च षड्विंशस्य प्रबोधनात्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-021

एष ह्यप्रतिबुद्धश्च बुध्यमानश्च तेऽनघ
प्रोक्तो बुद्धश्च तत्त्वेन यथाश्रुतिनिदर्शनात्
नानात्वैकत्वमेतावद्द्रष्टव्यं शास्त्रदृष्टिभिः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-022

मशकोदुम्बरे यद्वदन्यत्वं तद्वदेतयोः
मत्स्योऽम्भसि यथा तद्वदन्यत्वमुपलभ्यते

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-023

एवमेवावगन्तव्यं नानात्वैकत्वमेतयोः
एतद्विमोक्ष इत्युक्तमव्यक्तज्ञानसंहितम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-024

पञ्चविंशतिकस्यास्य योऽयं देहेषु वर्तते
एष मोक्षयितव्येति प्राहुरव्यक्तगोचरात्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-025

सोऽयमेवं विमुच्येत नान्यथेति विनिश्चयः
परेण परधर्मा च भवत्येष समेत्य वै

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-026

विशुद्धधर्मा शुद्धेन बुद्धेन च स बुद्धिमान्
विमुक्तधर्मा मुक्तेन समेत्य पुरुषर्षभ

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-027

नियोगधर्मिणा चैव नियोगात्मा भवत्यपि
विमोक्षिणा विमोक्षश्च समेत्येह तथा भवेत्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-028

शुचिकर्मा शुचिश्चैव भवत्यमितदीप्तिमान्
विमलात्मा च भवति समेत्य विमलात्मना

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-029

केवलात्मा तथा चैव केवलेन समेत्य वै
स्वतन्त्रश्च स्वतन्त्रेण स्वतन्त्रत्वमवाप्नुते

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-030

एतावदेतत्कथितं मया ते; तथ्यं महाराज यथार्थतत्त्वम्
अमत्सरत्वं प्रतिगृह्य चार्थं; सनातनं ब्रह्म विशुद्धमाद्यम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-031

न वेदनिष्ठस्य जनस्य राज;न्प्रदेयमेतत्परमं त्वया भवेत्
विवित्समानाय विबोधकारकं; प्रबोधहेतोः प्रणतस्य शासनम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-032

न देयमेतच्च तथानृतात्मने; शठाय क्लीबाय न जिह्मबुद्धये
न पण्डितज्ञानपरोपतापिने; देयं त्वयेदं विनिबोध यादृशे

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-033

श्रद्धान्वितायाथ गुणान्विताय; परापवादाद्विरताय नित्यम्
विशुद्धयोगाय बुधाय चैव; क्रियावतेऽथ क्षमिणे हिताय

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-034

विविक्तशीलाय विधिप्रियाय; विवादहीनाय बहुश्रुताय
विजानते चैव न चाहितक्षमे; दमे च शक्ताय शमे च देहिनाम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-035

एतैर्गुणैर्हीनतमे न देय;मेतत्परं ब्रह्म विशुद्धमाहुः
न श्रेयसा योक्ष्यति तादृशे कृतं; धर्मप्रवक्तारमपात्रदानात्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-036

पृथ्वीमिमां यद्यपि रत्नपूर्णां; दद्यान्नदेयं त्विदमव्रताय
जितेन्द्रियायैतदसंशयं ते; भवेत्प्रदेयं परमं नरेन्द्र

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-037

कराल मा ते भयमस्तु किंचि;देतच्छ्रुतं ब्रह्म परं त्वयाद्य
यथावदुक्तं परमं पवित्रं; निःशोकमत्यन्तमनादिमध्यम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-038

अगाधजन्मामरणं च राज;न्निरामयं वीतभयं शिवं च
समीक्ष्य मोहं त्यज चाद्य सर्वं; ज्ञानस्य तत्त्वार्थमिदं विदित्वा

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-039

अवाप्तमेतद्धि पुरा सनातना;द्धिरण्यगर्भाद्गदतो नराधिप
प्रसाद्य यत्नेन तमुग्रतेजसं; सनातनं ब्रह्म यथाद्य वै त्वया

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-040

पृष्टस्त्वया चास्मि यथा नरेन्द्र; तथा मयेदं त्वयि चोक्तमद्य
तथावाप्तं ब्रह्मणो मे नरेन्द्र; महज्ज्ञानं मोक्षविदां पुराणम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-041

भीष्म उवाच
एतदुक्तं परं ब्रह्म यस्मान्नावर्तते पुनः
पञ्चविंशो महाराज परमर्षिनिदर्शनात्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-042

पुनरावृत्तिमाप्नोति परं ज्ञानमवाप्य च
नावबुध्यति तत्त्वेन बुध्यमानोऽजरामरः

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-043

एतन्निःश्रेयसकरं ज्ञानानां ते परं मया
कथितं तत्त्वतस्तात श्रुत्वा देवर्षितो नृप

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-044

हिरण्यगर्भादृषिणा वसिष्ठेन महात्मना
वसिष्ठादृषिशार्दूलान्नारदोऽवाप्तवानिदम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-045

नारदाद्विदितं मह्यमेतद्ब्रह्म सनातनम्
मा शुचः कौरवेन्द्र त्वं श्रुत्वैतत्परमं पदम्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-046

येन क्षराक्षरे वित्ते न भयं तस्य विद्यते
विद्यते तु भयं तस्य यो नैतद्वेत्ति पार्थिव

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-047

अविज्ञानाच्च मूढात्मा पुनः पुनरुपद्रवन्
प्रेत्य जातिसहस्राणि मरणान्तान्युपाश्नुते

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-048

देवलोकं तथा तिर्यङ्मानुष्यमपि चाश्नुते
यदि शुध्यति कालेन तस्मादज्ञानसागरात्

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-049

अज्ञानसागरो घोरो ह्यव्यक्तोऽगाध उच्यते
अहन्यहनि मज्जन्ति यत्र भूतानि भारत

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.

BORI CE: 12-296-050

यस्मादगाधादव्यक्तादुत्तीर्णस्त्वं सनातनात्
तस्मात्त्वं विरजाश्चैव वितमस्कश्च पार्थिव

Corresponding verse not found in M. N. Dutt's version.